Adolphe Sax Project

Een half jaar geleden kwamen twee liefhebbers de werkplaats binnen stappen met drie bijzondere instrumenten; een bariton, tenor en alt uit de begintijd van de saxofoon gemaakt door Adolf Sax en zoon zelf. Na een maanden restauratie en revisiewerk zijn de oudjes weer klaar om muziek te maken. Al zoeken ze nog wel gezelschap van een Adolphe Sax sopraan om het kwartet compleet te maken. 

De Adolphe Sax bariton

De bariton heeft serienummer 39254 en de inscriptie 'Saxophone baryton en mi b' en 'Adolphe Sax Brevete' 'no 56 Rue Saint Georges Paris. Volgens de gegevens van (http://www.euchmi.ed.ac.uk/am/gdsl.html) zou deze saxofoon gemaakt zijn in 1876 en op het moment van schrijven dus 147 jaar oud zijn. 

Het instrument had inmiddels het nodige meegemaakt. De body was krom er waren veel deuken in de nek en in de onderbocht, wat scheuren in de nek en een gebroken versteviging van de nek. 

Hier ligt de body na het nodige restauratiewerk te wachten op nieuwe polsters. In vergelijking met een moderner sax wel heel wat minder kleppen.

Bijzonderheden van het instrument:

• de nek is vast en als de speelhoek je niet aanstaat, dan is dat jammer ;-)
• de toetsen zijn nog niet voorzien van parelmoer
• het bereik van lage b tot hoge d#

Zoals alle instrumenten van die generatie is er nog geen automatisch registermechanisme maar heeft het instrument twee aparte registertoetsen. Op de foto hierboven is te zien dat de hoogste registerklep behoorlijk hoog op de nek zit, op minder dan 10cm van het uiteinde. Op de zijkant van de nek is een patch te zien. Ook aan de andere zijde zit er een. De nek was ooit zover doorgebogen dat er scheuren waren ontstaan. De nek is met de patches weer luchtdicht gemaakt.

Voor de technici wel bijzonder om te vermelden dat de palmkeys een klein asje met een kop hebben. De kop valt net als een puntschroef in een verdieping in het postje. Best mooi, maar erg lastig om na te maken. Waar het nodig was zijn ze vervangen door een asje zonder kop.

Alle instrumenten zijn voorzien van witte polsters zonder resonatoren die speciaal gemaakt zijn door collega Sacha Schalken.

De restauratie

De restauratie van deze bariton betrof vooral het weer recht krijgen van de body recht en het uitdeuken van de verschillende delen van de nek. Daarvoor is het nodig dat de body in delen uit elkaar gaat en na het uitdeukwerk weer precies op de goede manier in elkaar gaat. Als er maar even iets gedraaid zit dan sluiten de kleppen van de lower joint niet goed. In mijn praktijk betekent dat meestal dat je een bariton drie keer in elkaar zet voor alles perfect klopt. Ook hier was dat weer het geval. De nek vertoonde zoals eerder vermeld wat scheuren. Die zijn gerepareerd met een patch en met diverse zelfgemaakte hulpmiddelen hebben we de verschillende delen van de nek weer rond gekregen.
Wel jammer is dat bij dergelijke oude instrumenten bij soldeerwerk aan de body veel van de nikkellaag er met vellen tegelijk vanaf gaat. Dat galvaniseren had Adolphe nog niet zo goed voor elkaar.

De Adoplhe Sax tenor

Serienummer is 31643 en de inscriptie op de beker luidt: Saxophone ténor en Si♭ / Adolphe Sax F^teur Breveté / de la M^son Mil^re de l'Empereur / 50, rue S^t Georges à Paris”  en is verder voorzien van een monogram met trademark “A S PARIS” and “MM” in een ellips.
Deze tenor saxofoon dateert ui 1866 en is op moment van schrijven 157 jaar oud. Het instrument zag er aanvankelijk nog best goed uit. Geen noemenswaardige deuken, dus een revisie zou best wel eens toereikend kunnen zijn. Helaas bleek dat alle assen en een groot deel van de puntschroeven volledig waren vastgeroest en dat een aantal van de gesoldeerde toongaten los waren geraakt. Na intensieve behandeling met WD-40 bleek het nodig diverse assen door te zagen en puntschroeven uit te boren. Het herstel van deze schade kostte natuurlijk veel tijd. Verder vertoont een oud instrument als deze veel speling en zijn alle bekende oplossingen nodig om dat te verhelpen.

De toongaten waren bij de oudste saxofoons opgesoldeerd. Dat is op zich prima, maar verschillende solderingen waren losgeraakt. Omdat de toongaten ook nog heel laag waren, brak in een aantal gevallen de toongat ring in twee stukken. Het is vrij moeilijk om die weer netjes op een sluitende manier op de body te solderen. Als oplossing zijn er uit een aantal messing buizen nieuwe toongatranden gemaakt. Dat is wel veel werk, maar dat levert wel een betrouwbaarder resultaat.

De linkerhand met een lange toets voor de G. 

De laagste toon is de B dus voor de linkerpink zijn maar drie toetsen beschikbaar. De G# toets heeft een onafhankelijke directe bediening. Voor een reparateur is dat een voordeel ten opzichte van de huidige indirecte bediening. 

Ook hier weer twee toetsen voor de registers. 

De beker met de inscripties. 

De bumpers van de C# en D# kleppen zijn oorspronkelijk dikke ronde kurken. Hier is een strookje kurk om de klepbeschermer gedraaid.

De Adoplhe Sax Junior alt

De Altsaxofoon is een zogenaamde Adolphe Sax junior en dateert van kort na 1900. De inscripties luiden “Medaille D’or 1900 Adolphe Sax, Feur de l’Academie Nle musique 84, Rue Myrha Paris Made in France”. Het serienummer is niet bekend.
Het is een vernikkeld instrument en is al een stuk moderner dan de twee hiervoor beschreven instrumenten. Zo heeft het al een automatisch registermechanisme. Het instriment was in een redelijke conditie, maar de lage C klep ontbrak. Omdat we een redelijke voorraad kleppen van sloopinstrumenten hebben liggen is dat wel op te lossen. Met was soldeerwerk is altijd wel iets passends te maken.

Een van de eerste automatische register mechanismes 

Mooi vormgegeven kleppenbeschermers, met kleine bolvormige houders voor een vilten bumper. 

Voor de linkerhand een drietal palmkeys. 

Het bereik is aan de onderkant beperkt tot de B. Te zien is de nieuwe deels messingkleurige C-klep.

De C klep ontbrak. Van een oude Amerikaanse sloopsax is een klep geschikt gemaakt. 

Een origineel Adolf Sax mondstuk met ligature.  

De eerste polsters zaten er mogelijk nog in. 

De Adolphe Sax Sopraan 

Om het kwartet compleet te maken zijn de genoemde liefhebbers op zoek naar iemand die in het bezit is van een Adolphe Sax sopraan. Wie er een heeft kan ik met hen in contact brengen.