EHBO voor saxofoons

Dolnet fan Leopold Wijdeveld vroeg me laatst wat ik in een EHBO trommel voor saxofonisten zou stoppen. Dat is wel een interessante vraag. Ik heb er eens over nagedacht en rondgekeken op internet wat er al bestaat en wat collega's op facebook om advies gevraagd. Dan kom ik op het volgende uit.

Inhoud van de EHBO kit 

 EHBO manual voor saxofoons

Losse of slappe naaldveer

Naaldveren haken achter een pin of een haak op de buitenste as van een klep. Soms willen ze wel eens losraken. Met een speciale naaldhaak [1] kun je die eenvoudig weer achter de pin of haak krijgen. Sommige haakjes of pinnen zitten aardig weggestopt en soms heb je een loep nodig om ze te vinden en soms moet een klep worden verwijderd ( met schroevendraaiers [2] en of [3]) om met de naaldhaak bij de veer te komen. Het terughaken met de naaldhaak [1] is mogelijk maar een tijdelijke oplossing. Naaldveren horen niet los te raken. De oorzaak is waarschijnlijk een te korte of verkeerd gebogen naaldveer. Dit moet gecorrigeerd worden om herhaling te voorkomen.

[nog illustreren].

Naaldveren zitten aan een zijde geklemd in de post. Dat is een metalen pilaartje op de body van de saxofoon. In de post is een gat geboord dat net iets groter is dan de diameter van de naaldveer. Doordat het uiteinde van de naaldveer  is platgeslagen klemt dat uiteinde in het gat. Daarvoor wordt de veer met een speciale tang in het gat geperst. Soms zit de naaldveer niet goed vast geperst en raakt los. Met een puntbektang lukt het vaak de naaldveer weer vast in het gat te persen. Daarna moet je zorgen dat de naaldveer in de juiste richting is gebogen om de klep in rust in de juiste positie te brengen. Als de veer naar het toongat toe is gebogen duwt de veer de klep open, als de veer van het toongat af is gebogen duwt de veer in rust het toongat dicht. De mate waarin de veer is verbogen bepaalt de kracht waarmee de klep in de rusttoestand wordt gehouden. In principe horen veren niet los te raken. Als dit gebeurt is de veer mogelijk niet van de juiste diameter of niet goed bewerkt. Vervangen van de veer is aan te raden.

Veren zijn soms te zwak om de klep open of gesloten te houden. Hierdoor reageert de klep te traag of sluit niet voldoende. De oorzaak kan corrosie zijn, waardoor de veer met weerstand langs het haakje of pin op de klep beweegt. Ook kan de veer zijn verbogen of losgeraakt in de post. Soms helpt wat olie op het contactpunt van de veer en de pin of het haakje van de klep, het vergroten van de hoek van de naaldveer in rust ten opzichte van de klep. Haak daarvoor de naaldveer los en duw of trek die met de verentang wat verder. Dit is wel riskant want hierbij is risico op het breken van de veer. Wat ook kan en iets veiliger is, is de positie van de veer halverwege blokkeren met een schroevendraaien en als de veer bereikbaar is er met een tang een knik in buigen. Daardoor wordt de veerspanning aanzienlijk vergroot. 

[ nog illustreren]

Gebroken naaldveer

 Een gebroken veer kan voorkomen als veren oud en roestig zijn. Het is heel vervelend en lastig op te lossen en een reden om bij een grote onderhoudsbeurt te vragen om vervanging van je veren. Misschien wel door roestvrijstalen veren, al hebben die ook nadelen. Het snel vervangen van een naaldveer is moeilijk, maar e.Er zijn verschillende tijdelijke oplossingen voor gebroken naaldveren.

Plaatsen van wiggen

Het breken van een naaldveer leidt tot het niet goed sluiten op openen van een klep. Door het snijden van een kleine kurken wig die je op de juiste plek van een klep perst kun je de klep in ieder geval goed laten sluiten of openen. Maar dat werkt dus alleen maar als je die klep toevallig niet nodig hebt. Een wig kun je snijden met een breekmes uit een wijnkurk. Meestal is de beste plek onder de voet van een klep. je moet voorkomen dat je de wig zo plaatst dat die ook de beweging van andere kleppen voorkomt.

Elastieken

Het is handig om elastieken in je EHBO set te hebben. Daarmee kun je vaak de functie van de veer vervangen. Voor een klep die in rust opent knoop je het ene eind van het elastiek om de cuparm, zo dicht mogelijk bij de cup. Het andere eind moet je dan ergens aan een post of een kleppenbeschermer vastmaken. Je moet deze situatie zo snel mogelijk definiitief oplossen. In rubber elastiek zit zwavel en dat tast zilver en messing behoorlijk aan. Op veel saxofoons zijn de littekens van deze oplossing nog altijd zichtbaar.

Niet sluitende klep

Er kunnen veel oorzaken zijn van het niet sluiten van kleppen. Het gevolg is vrijwel altijd het slecht aanspreken van de saxofoon, met name in het laag. Het is belangrijk om te beginnen uit te vinden welke klep niet sluit. Dit is het handig dat te doen met hulp van een tweede persoon. Speel een lange noot op de hoogste toon die niet goed aanspreekt. Laat de tweede persoon van boven naar beneden, te beginnen met de octaafklep op de nek ieder klep die moeten sluiten even aanduwen. Zodra dat een groot effect op de intonatie heeft is de boosdoener gevonden.

Mogelijke oorzaken van het niet sluiten kunnen zijn:

• een defecte polster
• een losgeraakte polster
• een verbogen klep
• een losgeraakte as of schroef
• een losgeraakt stukje kurk

Defecte polster

Een defect polster vervangen is lastig. Ik heb er zelf nog geen ervaring mee, maar er wordt beweerd dat je met huishoudfolie om de klep te vouwen het sluiten tijdelijk kunt verbeteren. Wat ik me voorstel is dat je de cup met polster strakt in het folie pakt en op de bovenzijde de folie borgt met een stukje duck tape Ik ga dat een keer testen. Het resultaat laat ik weten.

 Een losgeraakte polster

Een los geraakte polster kun je het beste weer vast lijmen.

Dat kan goed met hobbylijm. Voordeel is dat de lijmlaag dun is en weinig dikte toevoegt aan de polster. Ook is het handig als de lijm niet direct heel vast zit maar dat er na plaatsing van de polster nog wat stelmogelijkheden zijn. Het beste is om redelijk veel lijm op de achterzijde van de polster te smeren, dan de polster in de cup te plaatsen en de cup stevig op het toongat te duwen. En als je handig bent kun je met de vloeipapiertjes controleren of de polster rondom goed sluit. Daardoor scheur je een strip van een halve centimeter breed van een vloeipapiertje. Die houdt je steeds op andere plekken tussen het polster en het toongat. Bij het sluiten van de klep voel je steeds dezelfde weerstand als je het stripje papier er onderuit trekt. 

Het nadeel van hobbylijm is wel dat het niet zoals de normale lijm waarmee polster vastziten niet gegarandeerd los laat bij verhitting.

 Een verbogen klep

Door het laten vallen of stoten van het instrument of verkeerd vervoer kunnen kleppen verbogen raken. Dit is soms op te lossen door wat ijsstokjes tussen de cup en het toongat te leggen en de openstaande zijde van de klep dicht te duwen. Als het heel erg is kun je ook met een tang de arm van een klep pakken en verbuigen. Het nadeel van zo werken is dat het altijd de assen en bevestiging van de klep belast. Pas dit dus alleen toe als het met niet al te veel forceren gecorrigeerd kan worden. 

Een losgeraakte as of schroef

Assen of schroeven raken los doordat er te veel wrijving is bijvoorbeeld dat er een as krom is. Het is het signaal dat het tijd is voor een onderhoudsbeurt. Het oplossen is simpel het vastdraaien van de betreffende as of schroef (als die tenminste nog aanwezig is).

Een losgeraakt stukje kurk of teflon buis

Simpele stukjes kurk zijn essentieel voor de goede sluiting van sommige kleppen. Afhankelijk van de niet sluitende klep kun je de volgende kurkjes controleren:

losgeraakte kurk is te vervangen door een paar stukjes plakband op de juiste dikte te brengen.

Afgebrokkeld nekkurk of te los zittend mondstuk

Met een aantal windingen teflontape kun je de passing van het mondstuk corrigeren. Een te strak zittend mondstuk is te corrigeren door het kurk voorzichtig te schure met grof (80 a 120) schuurpapier.

Vergeten of defecte ligatuur

met dubbelzijdig klittenband kun je een riet strak op een mondstuk monteren.

Plakkende kleppen

Plakkende kleppen worden veroorzaakt door vervuiling. Meestal is het slijtage die corrosie veroorzaakt van de toongat rand. Het is op te lossen door de toongatrand met zo fijn mogelijk schuurpapier schoon te maken en de polster met schoonwater te reinigen.

.