D - Stappenplan saxofoonrevisie voor beginners

Stappen

• Demonteren en sorteren
• Schoonmaken kleppen
• Schoonmaken body
• Vorm herstel body
• Vorm herstel kleppen en assen
• Vervangen polsters
• Vervangen kurk en vilt
• Vervangen veren
• Monteren
• Sluitend maken

Demonteren en sorteren

Gereedschap en middelen:

• Verenhaak om veren los te haken (zelf maken met een dremel van een naald haak of een schroevendraaier)
• Instrumenten schroevendraaiers dikte 1.5 2 en 2.5
• Een tangetje met een gladde bek (zelf maken met een vijl of dremel van een goedkope tang)
• WD40 en dagen geduld als een as niet los wil komen

Schroef alles los wat er los kan.

Voorkom beschadiging van de assen en pak ze voorzichtig aan het uiteinde.

Sorteer bij het demonteren gelijk in de juiste groepen, dat vergemakkelijkt het monteren en voorkomt het zoeken van kleppen en assen:

• Rechterpink toetsen (D# en C) en vaak zij-F#
• Rechterzij toetsen (meestal E, C en Bes triller)
• Octaafmechanisme
• Linkerpalm toetsen
• Linkerpink sectie (Lage B lage Bes en C# en G# toets)
• Rechterhand sectie (D, E , F, F# en vaak G# klep)
• Linkerhand sectie (G, A, B < C en C# klep)
• Overigen (Quick F)

Schoonmaken kleppen

Gereedschap en middelen:

• Poetslappen
• Staalwol in diverse fijnheden
• Zilverpoets (silvo), koperpoets (brasso) of chroompoets (Peek). Hoe fijner hoe beter. Wij hebben de voorkeur voor het gebruiken van Peek voor alles.
• Rubber handschoenen
• Pijpen raggers
• Wasbenzine
• Lijmklem

Een goede manier is een reep stof van 4cm breed en zeker 50cm lang met een lijmklep op de rand van je bureau klemmen en daarmee poetsen. Je ontdekt vanzelf de handigste beweging.

Het inwendige van de holle buizen schoonmaken met een pijpenragger. Eerst losweken met wasbenzine dan een droge pijpenragger er door trekken.

Staalwol en grof polijst- en schuurmiddel alleen gebruiken in noodgevallen en dan altijd werken van grof naar fijn. Maar pas op het risico op onherstelbare cosmetische schade!

Schoonmaken body

Gereedschap en middelen:

• Zie vorige stap
• Een houten pen of driehoekige houten punt
• Een stevige zak met rijst oid. (Verstevigen kan met een laag ducktape)
• Pleisters (?)

Om de body te poetsen is een stevige opstelling prettig.

Je kunt een driehoekige punt klemmen op de rand van een tafel en de body met de tenon op de punt zetten en tussen je buik en die tafelrand houden. Je kunt ook de body half op je werktafel leggen met een zware zak rijst als contra gewicht op de body.

Poetsen werkt goed met een smalle reep stof die je met beide handen rond de body trekt

Vorm herstel body

Gereedschap en middelen:

• Stangen en kogels (om deuken uit body en nek te halen)
• Stalen bogen (om platte onderbochten weer rond te krijgen)
• Magneet uitdeukset (om deuken uit onderbocht te halen)
• Liftsetjes voor toongaten (om gerolde toongaten weer vlak te krijgen)
• Toongatenvlakset (om niet gerolde toongaten vlak te schuren)
  • Zelf te maken van schuurpapier te lijmen op vlakke schijven.
• Body slam tool (om body recht te maken)

Om de body goed sluitend te krijgen is een body die de ontwerpvorm bereikt belangrijk. Deuken zijn niet alleen een cosmetisch probleem maar vervormen toongaten en voorkomen het goed sluiten van het instrument.

Tijdens uitdeuken altijd in de lengte richting van buis wrijven!

Bij gebrek aan het juiste gereedschap: je kunt deze stap ook voor het monteren doen en een afspraak maken om langs te komen in de werkplaats.

Als de body goed recht is lopen rechte assen gemakkelijk zonder forceren door alle posten.

Vorm herstel kleppen en assen

Gereedschappen en middelen

• Schroefboormachine en rechthoutje (bijv oude hamersteel met 3mm gat)
  • Om kromme assen recht te maken
• Huidhamertje of heel licht houten hamertje (evt. zelf te maken)
• Vijl
• Juwelierszaagje
• Vlak aambeeldje

Iedere as moet perfect recht zijn en de kop van de as moet er netjes uit zien.

Controleer de assen door ze in de kop van een schroefboormachine rond te draaien. Als ze slingeren met het rechthoutje torsie geven en de slinger er uit werken.

De kleppen waardoor assen lopen moeten perfect recht zijn en de klep moet onder zijn eigen gewicht vrijwel wrijvingsloos ronddraaien op de as.

Kleppen zijn te rechten door al rond draaiend te klemmen tussen duim en wijsvinger tot de as gemakkelijk door de klep beweegt. Op de juiste positie een tik met de huidhamer is dan al vaak genoeg als corrigerende tik.

Cups moeten vlak en recht zijn. Soms zijn ze door slecht onderhoud of vallen of stoten niet meer recht. Op een vlak aambeeldje met een huidhamer zijn ze voorzichtig recht te tikken.

Vervangen polsters

Gereedschap en middelen:

• Microbrander (mijn voorkeur die van Proxxon) of regelbare verfbrander (op 280 tot 320 graden)
• Smeltlijm of schellak
• Lijmpistool
• Wasbenzine
• Spiritus
• Schroevendraaier

Verwijder de oude polsters door de cup heet te maken (niet te heel maken bij gelakte instrumenten)

Maak het inwendige van de cup goed schoon. Bij smeltlijm lukt dat goed met wasbenzine. Schellak lost in principe goed om in spiritus of alcohol. Eerst grof wegkrabben kan ook maar levert krassen aan de binnenzijde van de cup op (bijna niemand die dat ziet ?).

Zoek een passende polster (niet te klein!) en lijm die zo vlak mogelijk in de cup. Breng daarvoor voldoende smeltlijm aan in de cup (een kring lijm langs de buitenrand en in het middel van de cup van ca 1mm dik. Monteer de polster als de lijm nog vloeibaar is en druk de polster vlak in de cup.

Vervangen kurk en vilt

Gereedschappen en middelen:

• Kurk van verschillende diktes (bijv. 0.5, 0.8 en 1.0 mm)
• Breekmessen
• Scherp klein schaartje
• Contactlijm (bisontix of bisonkit)

Vervang per groep kleppen de kurk onder voetjes en armpjes.

Kijk goed waar kurk zit en welke dikte er is gebruikt.

De kurkdikte heeft invloed op de klepopening. Te dik kurk onder de voetjes verkleint de klepopening. Te dun kurk vergroot de klepopening en kan zorgen voor te weinig demping van het geluid. Kurk zorgt demping en vaak ook voor het synchroon sluiten van kleppen.

Vervang alle kurk. Werk de randen van het kruk mooi af met een scherp klein schaartje of een breekmes.

Vervangen veren

Gereedschappen en middelen:

• Nieuwe naaldveren
• Kniptang
• puntbektang
• Hamer en aambeeld
• Speciale tang om veren te verwijderen

Als naaldveren afgebroken of roestig zijn is het nodig om ze te vervangen. Verwijderen van een naaldveer kan lastig zijn.

Een methode is een resterende stukje veer met een puntbektang uit de post te knijpen. Er zijn ook speciale tangen met een scherpe punt die in de post worden geknepen om achtergebleven stukken naaldveer er uit te persen.

Nieuwe naaldveren moeten onbewerkt zo strak mogelijk in de post passen. Schuif ze onbewerkt in de post en meet de lengte af. De punt moet een paar mm voorbij het haakje van de post komen. Markeer het af te knippen deel door de veer om de post te buigen. Knip vervolgens het overbodig deel af en sla op een aambeeld met een paar tikken het uiteinde plat. Schuif vervolgens de veer weer in de post en pers met de puntbektang het plat geslagen uiteinde klem. Als het goed ik klinkt de veer als je er aan pulkt met een vaste toon (ploink ?) .

Monteren

Gereedschap en middelen:

• Schroevendraaiers
• Verentang
• Tang met gladde bek

Monteer groep voor de groep de kleppen. Een goede volgorde is:

• en vaak zij-F#
• Rechterpink toetsen (D# en C)
• Rechterzij toetsen (meestal E, C en Bes triller)
• Octaafmechanisme
• Rechterhand sectie (D, E , F, F# en vaak G# klep)
• Linkerpink sectie (Lage B lage Bes en C# en G# toets)
• Linkerhand sectie (G, A, B < C en C# klep)
• Overigen (Quick F)
• Linkerpalm toetsen

Maak iedere sectie steeds sluitend

Sluitend maken

Gereedschap en middelen

• Inspectielampje
• Sigarettevloe of andere dun materiaal
• Spatels om polster te stellen

Het sluitend maken is het meest uitdagende deel. Om een klep sluitend te krijgen moet alles kloppen:

• Toongat is recht
• Cup is recht
• Polster heeft juiste dikte
• Polster is van goede kwaliteit
• Voldoende lijm
• Kleparm is niet vervormd
• Posten staan op de juiste plek en recht
• Klep heeft geen speling tussen de posten
• Kurk heeft de juiste dikte

Doe dit stap voor stap per klep.

Het handigste is om de sluiting te controleren met een inspectielamp. Het is zelf te maken van een flexibele led strip met een hoge licht intensiteit. Wat ook kan is inspecteren met een voelertje. Sigaretten vloe is hier heel geschikt voor.

De werkwijze is om te beginnen met de cup te verhitten tot de lijm vloeibaar wordt en de polster te verstellen met een spatel (wij gebruiken wel een oude tenor rieten hiervoor). Heel soms stelt het polster zichzelf door het aandrukken van de cup.

Soms blijft er een onstelbare kier achter. Dan is het vaak mogelijk om door een strookje papier onder de polster (een shimmetje) te plaatsen de polster iets omhoog te brengen.

Er zijn ook kleppen die gezamenlijk en gelijktijdig moeten sluiten. We noemen dit synchroon sluiten en het afregelen daarvan synchroniseren. Je moet beginnen met de afzonderlijke kleppen perfect sluitend te maken en dan door trimmen van de kurkdikte op en onder voetjes het synchroon sluiten af te stemmen. Soms kun je door voorzichtig buigen van armpjes de synchronisatie al in grote lijnen goed te krijgen.

Het is de uitdaging om ieder klep met minimale kracht perfect te laten sluiten en dat geldt met name de kleppen die standaard gesloten zijn (door de kracht van een veer).